Studia i kapitał początkowy a N&ŚK

Na wstępie trzeba wyjaśnić różnicę pomiędzy kapitałem początkowym, a warunkiem posiadania określonego stażu ubezpieczeniowego, wymaganym do uzyskania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Otóż jednym z warunków jakie należy spełnić, aby uzyskać prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, jest udokumentowanie co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Okresami składkowymi nazywamy inaczej okresy ubezpieczenia, za które przewidziany jest obowiązek opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne – ubezpieczenia emerytalne i rentowe – lub za które nie było obowiązku opłacania składki, ale ustawodawca uznał je za okresy składkowe.
Natomiast okresami nieskładkowymi są okresy, za które nie było obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenia emerytalne i rentowe), które jednak z uwagi na specyficzny charakter podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych oraz ich wysokości.
Należy pamiętać o tym, że do ustalania wymaganego stażu 30 lat okresy nieskładkowe uwzględnimy tylko w wymiarze, który nie przekracza 1/3 udowodnionych okresów składkowych, przebytych w całym okresie aktywności zawodowej.
Szczegółowy katalog okresów składkowych i nieskładkowych można znaleźć na stronie internetowej ZUS: https://www.zus.pl/swiadczenia/emerytury/okresy-uwzgledniane-przy-ustalaniu-prawa-do-emerytury-i-renty-i-obliczaniu-wysokosci-tych-swiadczen
Okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku może być zaliczony do okresów nieskładkowych, pod warunkiem ukończenia tej nauki w wymiarze określonym w programie studiów. Jeśli programowy wymiar studiów wynosił np. 5 lat, to do okresów nieskładkowych zaliczone zostanie 5 lat.
Aby ustalić, czy dana osoba spełnia warunek stażowy, konieczna jest analiza dokumentacji. Jest to możliwe wyłącznie podczas rozpatrywania wniosku o świadczenie. Na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku ZUS przeanalizuje sprawę, zbada wszystkie warunki (w tym także staż) i wyda stosowną decyzję, w której określi które warunki są spełnione, a które nie.
Natomiast kapitał początkowy to odtworzona kwota składek na ubezpieczenie emerytalne sprzed 1 stycznia 1999 r. Wcześniej nie prowadziliśmy indywidualnych kont ubezpieczonych, więc nie możemy sprawdzić, ile pieniędzy faktycznie wpłacono za ubezpieczonego. Dlatego dla osób urodzonych po 1948 r. obliczamy wkład do systemu emerytalnego na podstawie indywidualnego stażu pracy i zarobków w tamtym okresie – do 1 stycznia 1999 r. Wartość obliczonego kapitału początkowego jest zapisywana na koncie ubezpieczonego, podlega waloryzacjom i stanowi jeden z elementów obliczenia wysokości emerytury powszechnej czy nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Kwota kapitału początkowego zależy od:
- wymiaru udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r.,
- podstawy wymiaru,
- współczynnika p, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.
Przy obliczaniu kapitału początkowego również stosujemy ogólną zasadę, że okresy nieskładkowe uwzględnimy tylko w wymiarze, który nie przekracza 1/3 udowodnionych okresów składkowych – ale chodzi tutaj o okresy przebyte do 1 stycznia 1999 r. Zasady obliczenia kapitału początkowego zmieniały się wielokrotnie, wraz ze zmianą przepisów. Jedna ze zmian dotyczyła możliwości ustalania podstawy wymiaru z faktycznego okresu ubezpieczenia osobom urodzonym przed 31 grudnia 1968 r., które z powodu nauki w szkole wyższej nie mogły udowodnić 10 kolejnych lat ubezpieczenia. Jednak zgodnie z obowiązującymi przepisami, przeliczenie kapitału z uwzględnieniem okresu studiów w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych udowodnionych w całym okresie aktywności zawodowej jest możliwe dopiero po złożeniu wniosku o emeryturę.
W dowolnym momencie ma Pani prawo złożenia wniosku o przeliczenie wartości kapitału początkowego. Rozpatrując taki wniosek ZUS zweryfikuje, jakie są możliwości przeliczenia kapitału w Pani konkretnym przypadku. Jeżeli nie złoży Pani odrębnego wniosku o przeliczenie kapitału początkowego, to ZUS ponownie ustali wysokość Pani kapitału przy obliczaniu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, jeśli będzie to dla Pani korzystniejsze.

Anna Sobańska-Waćko
17 czerwca 2022, 07:56