Dzień dobry. W jaki sposób ZUS zmniejsza nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w przypadku przekroczenia limitów dorabiania? Załóżmy, że w ciągu całego roku mam kilka umów zlecenia z różnymi pracodawcami, a w lutym następnego roku składam oświadczenie o osiągniętych dochodach i okazuje się, że limit został przekroczony. Czy ZUS kontroluje wysokość dochodów na bieżąco i od razu wylicza kwotę zmniejszenia, czy robi to dopiero w następnym roku? Czy wtedy zmniejszenie świadczenia jest jednorazowe (np. w jednym miesiącu wypłata jest mniejsza ), czy "nadwyżka" jest proporcjonalne odejmowana od świadczeń wypłacanych co miesiąc i cały następny rok świadczenie jest mniejsze, a może można wybrać? Jak w takim razie "wrócić" do poprzedniej kwoty świadczenia, jeżeli nie wiadomo, jakie będą przychody w kolejnym roku? Dziękuję.

Świadczeniobiorca, który zamierza osiągać dodatkowy przychód (bądź już go osiąga), powinien w pierwszej kolejności poinformować o tym fakcie ZUS, wraz z podaniem informacji o przypuszczalnym przychodzie. Jeśli świadczeniobiorca wie, że w kolejnych miesiącach jego przychody będą się zmieniały, również powinien o tym fakcie na bieżąco informować ZUS. Taka informacja pozwoli Zakładowi na bieżące zareagowanie, i np. w sytuacji, gdy zadeklarowany przychód przekroczy kwoty graniczne – Zakład będzie mógł od razu zmniejszyć lub zawiesić świadczenie.

Ostateczne rozliczenie wypłaconych świadczeń następuje w kolejnym roku, na podstawie zaświadczenia o faktycznym osiągniętym przychodzie za cały rok. Świadczeniobiorca ma obowiązek dostarczenia do ZUS takiego zaświadczenia, wydanego przez pracodawcę, do końca lutego następnego roku. Przychód w zaświadczeniu może być podany w rozbiciu miesięcznym bądź w postaci sumy wszystkich przychodów osiągniętych w danym roku.
W zależności od rodzaju przedłożonego zaświadczenia ZUS dokona rozliczenia świadczenia w następujący sposób:
- rocznie – jeśli w zaświadczeniu będzie globalna kwota przychodu,
- rocznie i miesięcznie – jeśli w zaświadczeniu podane zostaną kwoty miesięcznych przychodów.
W tym drugim przypadku (przychody podane miesięcznie) obydwa rozliczenia (roczne i miesięczne) zostaną porównane i wybrany zostanie wariant korzystniejszy dla świadczeniobiorcy.

Miesięczne rozliczenie polega na porównaniu przychodów osiągniętych w poszczególnych miesiącach do wartości miesięcznych 70% i 130% przeciętnego wynagrodzenia.

Rozliczenie roczne polega na tym, że sumujemy przychody osiągnięte w danym roku i porównujemy je do wartości 70% i 130% przeciętnego wynagrodzenia za cały rok.

Jeżeli z tego rozliczenia okaże się, że osiągnięty przychód przekroczył kwoty graniczne, to kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy w poprzednim roku świadczenie było wypłacane w pełnej wysokości, czy też może świadczenie było już ograniczone, na podstawie złożonych wcześniej oświadczeń. Jeśli okaże się, że świadczenie nie było ograniczone, albo ograniczenie było zbyt niskie w stosunku do faktycznie osiągniętych przychodów, wówczas ZUS wyda decyzję o nienależnie pobranych świadczeniach. Świadczeniobiorca może zwrócić wskazaną w decyzji kwotę samodzielnie, bądź ZUS rozpocznie jej potrącanie z kolejnych świadczeń. Może się także okazać, że świadczenie było w poprzednim roku wypłacane w niższej kwocie (np. kwota ograniczenia była zbyt wysoka w stosunku do faktycznych przychodów). Wówczas ZUS zwróci świadczeniobiorcy odpowiednią kwotę.
Warto zatem na bieżąco analizować swój dodatkowy przychód, sprawdzać obowiązujące kwoty graniczne i na bieżąco reagować, informować ZUS. Wówczas wysokość wypłacanego świadczenia jest na bieżąco modyfikowana a po rozliczeniu rocznym świadczeniobiorca nie zostanie zaskoczony koniecznością zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Anna Sobańska-Waćko
27 lutego 2025, 09:30