Czym jest świadczenie kompensacyjne? Przekreśleniem pracy w szczególnym charakterze?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do przyznawania prawa do poszczególnych świadczeń zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. Wszelkie kwestie dotyczące zasad ustalania uprawnień i obliczania świadczeń (np. emerytur, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, rekompensaty) są uregulowane w ustawach, uchwalanych przez Parlament. Podczas rozpatrywania wniosków osób ubezpieczonych ZUS ma obowiązek poruszania się wyłącznie w granicach obowiązującego prawa. Nie można dowolnie, uznaniowo przyznawać prawa np. do rekompensaty czy do emerytury pomostowej wbrew zasadom opisanym w ustawach. Pracownik, który dopuściłby się takiego czynu, naruszyłby obowiązujące prawo.
Poniżej wyjaśniam poruszone przez Panią kwestie.

1. Czym jest świadczenie kompensacyjne?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne zostało wprowadzone w 2009 r. jako przejściowe rozwiązanie, adresowane do nauczycieli z długim stażem pracy, którzy nie spełniają warunków do wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 88 Karty Nauczyciela. Przypomnę, że zgodnie z tym przepisem emerytura wcześniejsza przysługiwała nauczycielowi, jeśli do 31 grudnia 2008 r. posiadał 30 lat zatrudnienia, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne daje nauczycielom możliwość wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, do czasu uzyskania emerytury kompensuje im dochód z pracy, którego już nie otrzymują, ponieważ nie pracują. Jest to świadczenie zaopatrzeniowe, spoza systemu społecznego ubezpieczenia emerytalnego, finansowane z budżetu państwa.

2. Czym jest rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze?

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wprowadziła rekompensaty dla osób, które pracowały przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ale nie nabyły z tego tytułu prawa do wcześniejszej emerytury.

Zgodnie z nowym brzmieniem pkt 5 w art. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie zaś z nowym brzmieniem art. 21 rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:
- przed dniem 1 stycznia 2009r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat oraz
- nie ma ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej lub przepisów odrębnych.

Nauczyciel, który skorzystał z uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie ma prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mówi o tym art. 17 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Zarówno nauczycielskie świadczenie jak i rekompensata są przywilejami ustanowionymi przepisami prawa dla osób, które wykonywały pracę nauczycielską. Obowiązujące przepisy nie pozwalają na skorzystanie z dwóch form przywilejów (i nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego i rekompensaty) z jednego tytułu, jakim w tym przypadku jest wykonywanie pracy nauczycielskiej.

Anna Sobańska-Waćko
13 lutego 2024, 12:52