WYSOKI KOMISARZ
NARODÓW ZJEDNOCZONYCH
DS. UCHODŹCÓW
Przedstawicielstwo w Warszawie
Tel:(0048) 22/ 628 69 30
(0048)22/ 625 61 46
Fax: (0048) 22/ 62 561 24
Sat: (0048) 39/ 12 14 48
E-mail: polwa@unhcr.ch
|

|
UNITED NATIONS
HIGH COMMISSIONER
FOR REFUGEES
Branch Office in Warsaw
Aleja Róż 2
00 - 556 Warsaw Poland
|
UCHODŹCY W POLSCE
Liczby i statystyki
Według danych Urzędu
ds. Repatriacji i Cudzoziemców, w okresie od 1 stycznia do 31
grudnia 2001 roku w Polsce złożono 4489 wniosków o nadanie
statusu uchodźcy. W tym czasie pozytywnie rozpatrzono 296
wniosków.
Liczba wniosków o
status uchodźcy nieznaczne zmalała w porówaniu do roku 2000,
kiedy
w Polsce złożono 4589
wniosków. Znacząco wzrosła natomiast liczba osób, którym status
przyznano – 296 wobec 78 decyzji pozytywnych w roku 2000.
Największa liczba osób
ubiegających się o status uchodźcy w Polsce w roku 2001
pochodziła z Federacji Rosyjskiej (deklarując narodowość
czeczeńską), Armenii i Afganistanu. W 2001r. status uchodźcy
przyznawano najczęściej obywatelom Rosji (207 osobom), Białorusi
(29), Afganistanu (13), Somalii (10) i Kamerunu (6).
W 2001 r. Polska
obchodziła 10. rocznicę przystąpienia do Konwencji Genewskiej
dotyczącej statusu uchodźcy. Od 1993 do 2001 roku w Polsce
złożono w sumie ponad 25 tysięcy wniosków o status uchodźcy.
1139 osób otrzymało ten status. Wśród nich największe grupy
stanowili obywatele Bośni i Hercegowiny (388 osób uznano za
uchodźców), Rosji (249), Somalii (193), Sri Lanki (63) i
Afganistanu (61).
Procedura nadania
statusu uchodźcy
Wnioski o przyznanie
statusu uchodźcy w Polsce przyjmowane są przez Straż Graniczną,
a rozpatruje je Urząd do spraw Repatriacji i Cudzoziemców. Drugą
instancją administracyjną jest Rada ds. Uchodźców. Od decyzji
Rady ds. Uchodźców, w przypadku jej niezgodności z prawem,
przysługuje prawo skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Status uchodźcy w
Polsce przyznawany jest cudzoziemcom na podstawie prawnej
definicji zawartej w Konwencji Genewskiej z 1951 r. dotyczącej
statusu uchodźcy i Protokole Nowojorskim. Polska jest stroną
Konwencji od 1991 roku.
Uchodźcą
jest osoba, która żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z
powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do
określonej grupy społecznej lub poglądów politycznych, znajduje
się poza terytorium kraju, którego jest obywatelem i - z powodu
tych obaw - nie chce lub nie może do tego kraju powrócić.
Cudzoziemiec, który
przyjeżdża do Polski z zamiarem wystąpienia o status uchodźcy,
powinien poinformowac o tym służby graniczne. Przepisy
umożliwiają też złożenie wniosku w ciągu 14 dni od momentu
przekroczenia granicy.
Oczekiwanie na decyzję
Po złożeniu wniosku
osoba występująca o status uchodźcy ma prawo ubiegać się o
miejsce w ośrodku dla uchodźców. Oczekujący na decyzję mają w
nich zapewniony nocleg, wyżywienie, ubranie, podstawową opiekę
medyczną i skromne kieszonkowe. Niektóre ośrodki oferują także
pomoc psychologa i lekcje języka polskiego. Oczekujący na
decyzję nie mają natomiast prawa do pracy (prawo to zyskują
w momencie otrzymania statusu uchodźcy).
Polskie prawo
przewiduje, że procedura rozpatrywania wniosku przez pierwszą
instancję powinna trwać sześć miesięcy. W praktyce oczekiwanie
na decyzję trwa jednak znacznie dłużej.
W trybie
przyspieszonym rozpatrywane są wnioski “oczywiście bezzasadne”,
czyli składane przez osoby, które nie mają podstaw ubiegać się o
status uchodźcy. Według przepisów, procedura przyspieszona
powinna trwać około tygodnia.
Integracja
Integracja uchodźców,
czyli pomoc im w rozpoczęciu w Polsce samodzielnego życia, leży
w gestii Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. W grudniu 2000
roku przyjęto rozporządzenie dotyczące integracji uchodźców,
zdaniem UNHCR podstawowe problemy dotyczące integracji pozostają
jednak nie rozwiązane. Wiele problemów wynika z braku funduszy
na realizację programów integracyjnych. Mankamentem dotychczas
udzielanej przez MPiPS pomocy jest jej niesystematyczność.
Paradoksalnie,
otrzymanie statusu uchodźcy w Polsce stawia uchodźców w
trudniejszej sytuacji życiowej. Zyskują oni wprawdzie prawo do
pracy, edukacji i pomocy społecznej, tracą jednak prawo do
zamieszkania w ośrodku dla uchodźców, wyżywienia, odzieży i
kieszonkowego. Dla wielu uchodźców uzyskanie statusu uchodźcy w
Polsce oznacza w praktyce bezdomność i bezrobocie. Wielu z nich,
nie widząc szans na samodzielne funkcjonowanie w Polsce,
wyjeżdża do Europy Zachodniej.
Kluczowe problemy w
integracji uchodźców to kwestie znalezienia mieszkania i pracy.
Brak jest taniej bazy mieszkaniowej. Bez znajomości języka
polskiego uchodźcy mają duże trudności ze znalezieniem pracy.
Brak funduszy na edukację uchodźców (lekcje języka i kursy
zawodowe) sprawia, że proces integracji uchodźców jest trudny i
długotrwały.
Rola UNHCR
Biuro UNHCR w Polsce
funkcjonuje od 1992 r. Monitoruje tryb ustalania statusu
uchodźcy i zabiega o jego zgodność z Konwencją Genewską.
Uchodźcy oraz osoby ubiegające się o status mają prawo do
kontaktowania się z przedstawicielstwem UNHCR w Warszawie.
Funkcjonariusze Biura uczestniczą na zasadzie obserwatora w
czynnościach organów prowadzących postępowanie o status
uchodźcy. Biuro Przedstawiciela udziela wsparcia merytorycznego
uczestnikom postępowania oraz organom administracji w
szczególnie złożonych sprawach uchodźczych.
UNHCR angażuje się też
w integrację uchodźców, a poprzez kampanie informacyjne i
edukacyjne stara się budować atmosferę tolerancji i zrozumienia
dla rosnącej grupy uchodźców w Polsce. Organizuje szkolenia dla
osób mających kontakt z uchodźcami w pracy (policja, straż
graniczna, nauczyciele, pracownicy socjalni), a także wydaje
materiały informacyjne na temat uchodźców (np. kwartalnik
„Z obcej ziemi”). |