Wojna w Ukrainie - jak wspierać dzieci w obliczu kryzysu

Sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy, bardzo nas wszystkich porusza, budzi lęk, złość, bezradność, smutek, niedowierzanie. Wiadomości związane z konfliktem na Ukrainie pojawiają się w momencie, gdy każdy z nas z osobna i jako społeczność mierzymy się z trwającym wciąż kryzysem pandemicznym. To sytuacja, która może zwielokrotnić poczucie zagrożenia, a to z kolei może owocować zachwianiem już nadwątlonej równowagi emocjonalnej naszych dzieci, uczniów.

Dzieci są spostrzegawcze, zwracają uwagę na to, co się wokół nich dzieje. Mają też jakiś poziom odporności. Potrzebują jednak asystowania w nadawaniu znaczenia sprawom, których doświadczają. Z drugiej strony, biorąc pod uwagę nałożenie się kryzysowych sytuacji, ze szczególną uważnością powinniśmy zatem wspierać je w obliczu pojawiających się w mediach trudnych obrazów wojennych i doniesień z nimi związanych. Naszym zadaniem jako dorosłych jest powściągnąć katastroficzne wizje, (które w żaden sposób nie służą i im, i nam) i pomóc dzieciom budować nadzieję oraz poczucie bezpieczeństwa. Przy tym musimy rozmawiać otwarcie, nie unikać faktów, odpowiadać na pytania stosownie do wieku i wiedzy samych dzieci na temat sytuacji.

Warto pamiętać o następujących zasadach:

1. Bądź uważny na ilość bombardujących dziecko doniesień medialnych (jako rodzic po prostu minimalizuj oglądanie i słuchanie, jako nauczyciel porozmawiaj o tym z rodzicami swoich uczniów). Cechą charakterystyczną funkcjonowania mediów jest wyolbrzymianie, oświetlanie tragicznych lub zagrażających aspektów sytuacji. Treści i obrazy, które się tam pojawiają dla dzieci są za trudne, nie do końca zrozumiałe. Warto własnymi słowami, w sposób dostosowany do wieku dziecka próbować wyjaśnić co się dzieje. Podawać fakty, które jest w stanie zrozumieć.
2. Uznawaj emocje i normalizuj je, np. To naturalne, że gdy słyszymy, iż ludzie cierpią i umierają, to się smucimy. A gdy słyszymy, że to się dzieje nieopodal, mamy prawo się niepokoić, obawiać...
3. Nie dokładaj dziecku własnych emocji, ale też nie zaprzeczaj im: Mnie ta sytuacja smuci. Ubolewam nad tym, co się dzieje.
4. Akcentuj wszystkie elementy, które budują nadzieję, nie przekłamując rzeczywistości, np. Nasz kraj związany jest sojuszami z innymi krajami, jesteśmy członkiem organizacji wspólnotowych i razem jesteśmy w stanie się obronić.
5. Rozmawiaj o tym, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, np. co można robić, gdy czujemy smutek, złość, niepokój. Brak rozmowy, udawanie, że nic się nie dzieje, zaprzeczanie przeżywanym emocjom generuje lęk i niepokój.
6. Uważnie obserwuj i rejestruj zmiany w zachowaniu poszczególnych dzieci (np. zwykle pogodny uczeń staje się wycofany i milczący lub manifestuje senność i zmęczenie) i dopytuj w rozmowach indywidualnych o to, co się z nim dzieje: Zauważyłem, że ostatnio jesteś smutny, mało rozmawiasz z innymi. Ciekawi mnie, co się dzieje, chciałabym o tym z tobą porozmawiać. Nie snuj przypuszczeń – chodzi o sygnał zainteresowania, gotowości do rozmowy i otwarcie przestrzeni do wsłuchania się w jego historię. Skonsultuj sprawę ze szkolnym psychologiem/pedagogiem, na ile uczeń wymaga szczególnego planu wsparcia.
7. Pamiętaj, że rutyna leczy. Spędzanie wspólnie czasu, robienie razem codziennych rzeczy.
8. Poszukaj inspiracji w lekturze. Rozmowę z dzieckiem może ułatwi ci seria "Wojny dorosłych. Historie dzieci".
9. Nie bój się szukać pomocy na zewnątrz, kiedy zauważasz, że dziecko/uczeń nie radzi sobie z przeżywanymi emocjami. Zaktualizuj informacje na temat miejsc, gdzie dzieci i rodzice mogą uzyskać pomoc psychologiczną
10. Zachęcaj uczniów do uruchomienia sprawstwa

Ludzie zwykle czują więcej nadziei, gdy mogą coś zrobić dla innych. Poszukaj wspólnie z dziećmi/uczniami sposobów pomocy ludziom cierpiącym w wyniku działań wojennych. Być może rozpoczęcie zbiórki pieniężnej lub rzeczowej na rzecz organizacji Czerwony Krzyż.

My dorośli powinniśmy wspierać dzieci, kontenerować ich emocje. Od naszej stabilności, spokoju i uporządkowania wewnętrznego zależy ich stabilność i poczucie bezpieczeństwa. Dlatego buduj swoje poczucie wpływu i sprawstwa, abyś mógł tego uczyć dzieci. Zadbaj o siebie, stwórz własną strefę wsparcia, np. rozmawiaj z przyjaciółmi, dbaj o regenerację swoich sił i energetycznych zasobów.

Zespół Interwencji Kryzysowej ROM-E Metis w Katowicach

Warto zobaczyć: dzieje.pl/edukacja/rpd-internetowe-szkolenie-dla-nauczycieli-i-rodzicow-o-tym-jak-rozmawiac-z-dziecmi-o