"Bądź pozytywny w czasach zmiany" - doniesienie z konferencji online "Be positive in time of change" (6-7 czerwca)

Wioleta Baraniak

nauczyciel-konsultant

e-mail:

Autorka: Wioleta Baraniak

W dniach 6-7 czerwca 2020 r. odbyła się konferencja online "Be positive in time of change" zorganizowana przez członków World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy, której głównym organizatorem była lekarz psychiatra Ewa Dobiała. Uczestniczyło w niej 388 osób, z 25 krajów, z 4 kontynentów. Tematyka wszystkich wystąpień dotyczyła zjawisk i procesów dziejących się w czasie pandemii, a międzynarodowe grono zarówno wykładowców, jak i uczestników dawało możliwość zobaczenia tych zmian w kontekście globalnym.

Biorąc za punkt wyjścia tematykę wykładów, można stwierdzić, że sytuacja pandemii wpłynęła i wpływa na funkcjonowanie psychiczne i społeczne wielorako.

Jedną z możliwych reakcji był lęk przed śmiercią, o tyle trudny do oswojenia, że, jak wynika z ankiety przeprowadzonej wśród uczestników konferencji, w wielu krajach jest on jednym z głównych tematów tabu, utrzymywanym w społeczeństwie. "Odwrotną" stroną tego lęku, jak wspominała o tym w swoim wystąpieniu, Anna Wyszadko, jest agresja. Wiele zależy od tego, jakie są przyczyny lęku przed śmiercią, czy leżą one w trudności w regulacji emocji, w specyficznym sposobie myślenia, w tzw. nierozwiązanej żałobie, w braku źródeł wsparcia czy w reaktywowaniu traumatycznych wspomnień. W swoim wystąpieniu Anna Wyszadko zwróciła też uwagę na to, iż istotną kwestią jest to, jak pojmuje się samo zjawisko śmierci- czy jako kompletne unicestwienie czy szansę na kontynuację życia . Poza wieloma innymi pomocnymi strategiami, przekonania religijne, są bowiem także strategią pomocna w radzeniu sobie z lękiem. Podobną tematykę drugiego dnia podjął Maxim Chekmaryov, zwracając dodatkowo uwagę, na zjawisko rozwoju nadziei w czasach kryzysu (nie tylko związanego z pandemią). W kulturach, tradycyjnie określanych jako zachodnie, nadzieja ma swoich symbolicznych bohaterów. Jest to Prometeusz, który samotnie sięga po ogień czy Robinson Crusoe. Tak skonstruowany przekaz kulturowy sugeruje, że w sytuacji utraty nadziei trzeba radzić sobie pojedynczo, bowiem preferowaną ideą jest idea progresu i kontroli. W tradycyjnie rozumianych kulturach wschodnich pojęcie nadziei najczęściej koresponduje z poczuciem "bycia częścią czegoś większego", bycia w jedności, we wspólnocie z przyrodą, naturą, innymi, społeczeństwem, krajem itp.

Sytuacja pandemii mogła przynieść także pozytywne zmiany. Ekaterina Dokunova w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę, że zmiany w sytuacji zewnętrznej w bardzo różnorodny sposób odzwierciedliły się w sytuacji wewnętrznej (psychicznej) osób. Paradoksalnie zewnętrzne ograniczenia (lock down) u niektórych zaowocował zwiększeniem poczucia wewnętrznej wolności i można by dodać, wewnątrzsterowności. Podobny wątek w swoim wystąpieniu podjęła Tatiana Kantcheva, referując, że indywidualne zmiany, które obserwujemy w sytuacji pandemii Covid -19 można, w modelu równowagi, spostrzec na dwóch połączonych z sobą biegunach: zmiany pozytywne versus psychologiczny kryzys.

Kolejni prelegenci konferencji: Polina Efremova, Cuesdeanu Oana Raluca i Ekaterina Lovygina podjęli tematykę kryzysu jako szansy na zmianę, m.in. w sposobie spostrzegania społecznie warunkowanych ról płciowych (gender roles) i okazję do współdziałania rodziców w wychowaniu dzieci. Cuesdeanu Oana Raluca zwróciła też uwagę na różnice występujące u kobiet i mężczyzn w reakcji na konflikt, które mogą występować także teraz, w sytuacjach różnorakich konfliktów występujących w parach, a spowodowanych zmianami w sposobie funkcjonowania rodziny w dobie pandemii Covid-19. Strategią radzenia sobie preferowaną przez kobiety jest "ucieczka w kontakt(-y)" czy "ucieczka w wydajność". Kobiety także częściej niż mężczyźni reagują na konflikt zaburzeniami psychosomatycznymi. Natomiast strategiami preferowanymi przez mężczyzn są "ucieczka w bycie samemu", "odmowa pracy/współpracy" i "zachowania aleksytymiczne". Naturalnie każda z tych strategii występuje u obu płci, jednak w różnym nasileniu.

Dr Ewa Dobiała w wystąpieniu kończącym części wykładowe konferencji dzieliła się swoimi spostrzeżeniami z pracy z pacjentami ze spektrum autyzmu w dobie pandemii koronawirusa. Wykorzystanie możliwości platformy Zoom dało uczestnikom konferencji możliwość udziału w krótkim doświadczeniu przybliżającym tzw. osobom neurotypowym sposób percepcji świata przez osoby ze spectrum autyzmu. Z tej części konferencji warto przytoczyć też spostrzeżenie jednego z uczestników konferencji, które pojawiło się jako wpis na na czacie. Kiedy telefonował do jednego ze swoich znajomych z zapytaniem, jak się czuje w sytuacji izolacji społecznej, usłyszał w odpowiedzi, że teraz czuje się świetnie, natomiast w czasie przed pandemią czuł się jakby funkcjonował w warunkach izolacji. To, w kontekście rozumienia funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu, wydaje się być niezwykle cenna obserwacją.

Istotną częścią konferencji były także krótkie doniesienia na temat sytuacji przebiegu pandemii w poszczególnych krajach. Prelegenci zreferowali przebieg pandemii, ilość osób zarażonych, tempo i rodzaje wprowadzania ograniczeń, jak również "odmrażania życia społecznego" w Rosji, Rumunii, Bułgarii, Etiopii i Polsce. Organizatorzy dużą rolę przywiązywali także do dyskusji wszystkich uczestników konferencji, moderując ją każdorazowo po wystąpieniu prelegentów.

Tak wielostronne spojrzenie na zmiany dokonujące się w czasach pandemii wydaje się być cennym i inspirującym punktem widzenia. Zwłaszcza, że w wielu kontekstach pojawia się aktualnie określenie "nowa normalność", a zatem taka, która doświadczyła zmiany. Wśród różnych wyrazów i określeń, będących synonimami słowa "zmiana" w internetowym słowniku synonimów https://synonim.net/synonim/zmiana (dostęp 16.06.2020) znalazłam i takie: "punkt zwrotny, krok milowy, moment przełomowy". Osobiście uważam, że takiej zmiany właśnie aktualnie część z nas doświadcza.