Ze świata offline do świata online. Kontakt - Relacja - Emocje. Część 2

Magdalena Wieczorek

kierownik, nauczyciel-konsultant

e-mail:

Ważne zadanie w budowaniu odporności dziecka stanowią nauczyciele, zwłaszcza w pierwszych latach edukacji szkolnej, czyli w przedszkolu i szkole podstawowej. Pozytywna relacja z nauczycielem buduje konstruktywny i motywujący jego obraz i podejście ucznia do uczenia się. Daje mu on poczucie bezpieczeństwa w szkole, rozwija adekwatną samoocenę oraz pewność siebie. Pozwala odnieść sukces edukacyjny.

Pozytywne relacje z nauczycielami, osobami, które rozwijają pasje i zainteresowania, którzy nie są ich rodzicami zapewniają uczniom poczucie przynależności, pomagają w budowaniu własnego JA i zdobywaniu kompetencji społecznych. Rola ta tym większą ma moc sprawczą, im bardziej rodzice są niedolni pod względem opiekuńczym i wychowawczym, ponieważ tacy rodzice nie zapewniają wsparcia swoim dzieciom i te zadania bardzo często przejmują nauczyciele.

Badania podłużne Werner i Smith (1989), obejmujące ponad 40 lat, pokazują, że do najczęściej wymienianych osób ważnych, poza rodziną, jest ulubiony nauczyciel.

Okazywanie wsparcia, bliskość, ciepło ze strony nauczycieli buduje zaufanie w relacji i otwiera możliwość dziecku na mówienie o swoich lękach, obawach, uczuciach i o tym, co w danej chwili przeżywa.

W obliczu koronakryzu (takie nowe słowo pojawiło się w codziennych doniesieniach) coraz częściej różne media donoszą, że nauczanie zdalne i realizacja podstawy programowej jest priorytetem, co nie pozostawia czasu na budowanie bliskich relacji nauczycieli z uczniami. Poza tym mam wiele obaw, że nauczanie zdalne powoli zdehumanizuje kontakty interpersonalne, takie zwyczajne, codzienne, których doświadczaliśmy w świecie offline.

Martwi mnie obecna sytuacja i myślę o tym, abyśmy nie znaleźli się wszyscy w wirtualnej pułapce.

Trzeba się zatem postarać, aby w miarę możliwości budować MOST RELACJI, o czym pisałam w pierwszej części artykułu.

Jak to zrobić?

Chciałbym zaproponować cztery podstawowe umiejętności niezbędne dla tworzenia przyjaznego klimatu społecznego i przystosowanego do indywidualnych potrzeb uczniów.

Do wskazanych umiejętności wybrałam kilka praktycznych kluczowych zasad [1], które są złotymi krokami w Programie Golden Five (Złota Piątka).

Postarałam się rozszerzyć prezentowane umiejętności adekwatnie do wirtualnego kontaktu z uczniami:

1. Troska i bliskość, które wyrażają się poprzez ciepło i otwartość w komunikacji między nauczycielem i uczniem. Ważne jest, aby nauczyciel znał jego indywidualne cechy i okazywał mu szacunek. Uczniowie lepiej odbierają nauczycieli, którzy dają im odczuć, że im na nim zależy, dlatego:
   • zwracaj się zawsze do ucznia po imieniu,
   • uśmiechaj się i okaż uczniowi swoją sympatię (dzięki kamerze w laptopie też można),
   • wykorzystaj "złoty moment", aby okazać zainteresowanie uczniem i porozmawiać o sprawach nie związanych ze szkołą,
   • staraj się zapamiętać to, co uczeń ci powiedział i okazuj zainteresowanie, nawiązując do tych informacji,
   • postaraj się zauważyć każdego ucznia przynajmniej raz w ciągu każdej zdalnej lekcji,
   • obserwuj swoich uczniów – jak sobie radzą z obecną sytuacja, z izolacją, czy chętnie uczestniczą w zdalnych lekcjach, czy są wycofane i apatyczne.
2. Okazywanie wsparcia oznacza uznawanie indywidualnych różnic (natury społecznej i szkolnej), oczekiwanie wysokich osiągnięć, zapewnianie motywacji i udzielanie pozytywnych informacji zwrotnych. Wsparcie wiąże się z troską i zainteresowaniem. Młodemu człowiekowi potrzebna jest świadomość, że nauczyciel jest z nim związany, zna go i troszczy się o niego, lecz również okazuje wsparcie dla jego autonomii, dlatego:
   • stosuj zasadę "czystej kartki" – każdy dzień i każda lekcja to nowe możliwości,
   • przekazuj uczniowi konstruktywną i pozytywną informację zwrotną,
   • rozmawiaj z uczniami, nie tylko na temat omawianego materiału, ale na różne tematy nie związane z lekcjami,
   • nie rozmawiaj na siłę, co uczeń czuje w obecnej sytuacji, otwórz obszar do rozmowy mówiąc, np. Jak będziesz chciał/a, to możemy na ten temat pogadać.
   • przygotuj sobie odpowiedz na pytanie, które sobie zadajesz każdego dnia: Ile to będzie trwało? albo Czy wszyscy zachorujemy?
   • komunikat: Wszystko będzie dobrze lub będzie OK nie działa – nie używaj go w codziennej komunikacji z uczniami, bo sam nie wiesz, jak będzie,
   • opowiedz uczniom, jak sam sobie radzisz z lękiem, i zapytaj, co im pomaga,
   • zapytaj, co robią, aby poradzić sobie z izolacją od swoich kolegów i koleżanek,
   • co robią, aby polepszyć sobie nastrój,
   • zaplanuj wspólnie z uczniami, ciekawe grupowe/zespołowe wyzwanie, które nie jest związane z lekcjami, np. wspólne pieczenie i dekorowanie świątecznych mazurków albo malowanie jajek.
3. Prezentowanie i oczekiwanie właściwych zachowań. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że w relacjach z uczniami to nauczyciel jest liderem i inicjatorem, ponieważ ma znacznie większe możliwości. Nauczyciel powinien stworzyć przyjazne środowisko – wirtualne. Poprawia to z reguły jakość relacji uczniów z nauczycielem, dlatego:
   • wykorzystuj swoja wiedze o uczniu – indywidualne cechy lub zdolności i umiejętności, jego dobrą pracę lub dobre zachowanie, jako punkt odniesienia w zdalnym nauczaniu,
   • starajmy się być odpowiedzialni nie tylko za siebie, ale za innych – niech uczniowie wykonają telefony do swoich bliskich, albo do starszych sąsiadów, albo zaproponują wyjście z psem, warto wesprzeć osoby, które potrzebują pomocy.
4. Rozwijanie umiejętności budowania pozytywnych relacji i satysfakcjonujących interakcji w klasie. Ponieważ konflikt z nauczycielem to czynnik wywołujący u uczniów stres, który może stanąć na przeszkodzie udanej adaptacji szkolnej. Ważne jest, aby nauczyciel (tak samo jak uczeń) rozwijał podstawowe umiejętności komunikowania się i rozwiązywania konfliktów.
   Nauczyciele pracujący zdalnie z uczniami, którzy należą do grupy uczniów łamiących normy społeczne w szkole, zakłócają proces dydaktyczny, muszą zdawać sobie sprawę, że ich własne opinie i uczucia w stosunku do tych dzieci mogą im uniemożliwiać spełnianie ich potrzeb i budowanie wzajemnych relacji.
   Pozytywne relacje zwiększają koncentrację ucznia na nauce, dlatego:
   • podczas prowadzenia lekcji wykorzystuj poczucie humoru,
   • spróbuj zrozumieć punkt widzenia ucznia w sytuacjach problemowych i bądź gotów go wysłuchać,
   • mów dobrze o dziecku w obecności innych dorosłych lub dzieci,
   • staraj się ze szczególną troską motywować tych uczniów do nauki zdalnej, którzy w szkole sprawiali problemy wychowawcze,
   • staraj się być w stałym kontakcie ze szkolnymi specjalistami: pedagogiem i psychologiem szkolnym, wspólnie ustalcie formę kontaktu z uczniami z problemami,
   • systematycznie kontaktuj się z rodzicami.

Dzieci w czasie kryzysu potrzebują dorosłych.

[1] J. Szymańska, J. Timmermans. Złote obszary: Budowanie relacji. Program Golden Five. Materiały szkoleniowe, CMPP,2004.