Grażyna Skirmuntt

nauczyciel-konsultant

e-mail:

Gdy uczymy się lub pracujemy w pogodnej atmosferze
i towarzyszy temu stan zabawy, to wyniki są wielokrotnie lepsze.
Maciej Bennewicz

Na początek zagadka: co mają z sobą wspólnego tartak, Tanzania i kompetencje matematyczne?

Potrzebna jest podpowiedź? Oto ona: rzecz dzieje się we wczesnych latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku i ma związek z osobą Leslie Scott.

Angielka, urodzona w Tanzanii, w dzieciństwie przyglądała się, jak robotnicy jej rodzinnego tartaku układali obrobione drewno w stosy. To, co zaobserwowała powtórzyła w zabawie klockami. I tak powstała gra, której nazwa w języku suahili znaczy "budowanie". To Jenga. [1]

Wymyśloną przez Leslie zabawę po raz pierwszy zaprezentowano, jako oryginalną grę, podczas targów zabawek (Londyn, 1983 rok). Rok później zainteresował się nią Robert Grebler, amerykański przedsiębiorca, a prywatnie brat przyjaciela Leslie. Rozpoczął produkcję gry i jej dystrybucję w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Dwa lata później sprzedał prawa do Jengi koncernowi Hasbro, który do dziś jest ich właścicielem.

Klasyczna Jenga składa się z 54 prostopadłościennych, drewnianych klocków. Przed rozpoczęciem gry z klocków buduje się wieżę, której każdy poziom składa się z 3 klocków. Gracze kolejno usuwają z niej pojedyncze klocki. Tym samym wieża staje się coraz bardziej ażurowa i mniej stabilna. Przegrywa ten gracz, którego ruch spowoduje zawalenie się wieży. Klasyczne reguły Jengi znajdziemy np. tutaj: Jenga klasyczna – zasady gry.

Szacuje się, że od wprowadzenia Jengi na rynek sprzedano już ponad 50 milionów zestawów do gry. Łatwo policzyć, że łącznie gracze posiadają około 2,7 miliarda pojedynczych klocków. Podobno najwyższą zarejestrowaną wieżę zbudował sam Robert Grebler [2]. Zbudował ją w 1980 r. podczas gry, do której użyto oryginalnego zestawu klocków Leslie Scott. Wieża miała 40 poziomów i 2/3 następnego.

W sprzedaży znajdziemy klasyczną Jengę, jak i jej różne odmiany, np. takie, które mają kolorowe lub ponumerowane klocki. Niektóre wersje składają się z mniejszej liczby klocków, np. tylko 48.

Prostota Jengi jest zdumiewająco kreatywna. Gracze wymyślają własne reguły zabawy. Swoje ciekawe pomysły przedstawia autorka bloga Liliowe projekty, czyli jak aktywnie zorganizować dziecku (i sobie) czas bez komputera – Jenga na sześć różnych sposobów!

W swojej pracy nauczycielskiej wielokrotnie wykorzystywałam Jengę numeryczną na lekcjach powtórkowych obejmujących znaczną partię materiału, np. cały dział. Przygotowywałam ponumerowaną listę pytań i/lub zadań do wykonania. Zwykle opierałam się na regułach klasycznej Jengi, ponieważ większość je znała, a nawet, gdy tak nie było, to ich objaśnienie zajmowało niewiele czasu.

Warianty powtórki z Jengą:

• Liczby na klockach Jengi odpowiadają numerowi pytania/zadania. Gracz, który w swoim ruchu wyciągnie klocek nie burząc wieży może wybrać jedną z opcji powtórki:
  • odpowiedzieć na pytanie z listy,
  • zrezygnować z pytania,
  • przekazać pytanie innemu graczowi, który nie może odmówić na nie odpowiedzi,
  • zaproponować własne pytanie i zadać je innemu graczowi, a następnie ocenić poprawność odpowiedzi i uzasadnić ocenę. Pytanie musi mieć charakter autorski, tzn. nie być dosłownie przytoczonym pytaniem z podręcznika (i zeszytu ćwiczeń, jeśli uczniowie go używają) ani nie może być takim samym pytaniem, jakie padło do tego momentu rozgrywki.
  Gracz, który wyciągając klocek zburzy wieżę, nie ma wyboru i musi podjąć się odpowiedzi na pytanie. Rozgrywka może trwać dalej, gracze ustawiają wieżę, a turę rozpoczyna następna w kolejności osoba, której ruch przypada za ruchem gracza, który zburzył wieżę.
  Odpowiedzi graczy można punktować. I tak np.
  • całkowicie poprawna odpowiedź na pytanie z listy – 2 pkt.
  • częściowo poprawna odpowiedź na pytanie z listy – 1 pkt.
  • błędna odpowiedź na pytanie z listy – 0 pkt.
  • rezygnacja z odpowiedzi na pytanie – 0 pkt.
  • sformułowanie własnego pytania, ocena odpowiedzi innego gracza i wyczerpujące jej uzasadnienie – 3 pkt.
• Pytań jest mniej niż liczby klocków, dlatego na liście pytań zaznaczany numery "puste" (bez pytań). Gracz, który pomyślnie usunie klocek z wieży, sprawdza czy numer z klocka jest szansą na pytanie. Jeśli tak, to decyduje czy chce podjąć się odpowiedzi na pytanie, czy też nie zamierza ryzykować. Celem zabawy jest zachęcenie uczniów do odpowiadania na pytania, zatem punkty mogą być zachętą, np.:
  • decyzja ucznia o odpowiedzi na pytanie – 1 pkt.
  • całkowicie poprawna odpowiedź na pytanie z listy – 2 pkt.
  • częściowo poprawna odpowiedź na pytanie z listy – 1 pkt.
  • błędna odpowiedź – minus 1 pkt.

Sprawne i czytelne przyznawanie punktów w czasie gry ułatwi wykorzystanie drobnych przedmiotów (guziki, koraliki, żetony, szkiełka florystyczne itp.), które uczniowie będą gromadzili po zdobyciu punktów.

Gdy pytania lub czas lekcji się skończą, uczniowie podsumowują zdobyte punkty. Nauczyciel może zdecydować, że osoby, które osiągnęły najwięcej punktów otrzymują oceny bardzo dobre.

Uczniom, którzy zdobyli mniej punktów, nauczyciel może zaproponować odpowiednio niższe oceny i pozostawić decyzji uczniów, czy chcą, aby je wpisać do dziennika.

Opisane warianty "szkolne" z powodzeniem można wykorzystać podczas domowych powtórek materiału.

Gra w Jengę dodatkowo, a może przede wszystkim, ćwiczy małą motorykę i umiejętność koncentracji oraz rozwija wyobraźnię przestrzenną i myślenie przyczynowo-skutkowe. Jenga, podobnie jak inne gry, wzbudza ciekawość, angażuje emocjonuje, trochę stresuje ...

Wzrasta stężenia dopaminy, która aktywuje neurony tworzące w mózgu tzw. układ nagrody. Pobudzenie tych neuronów odczuwamy jako przyjemność. Powiązanie przyjemności z informacjami, które jej towarzyszą (powtarzany materiał) powoduje efektywniejsze zapamiętywanie, a więc trwalszy efekt nauki. Gracze trenują podejmowanie decyzji i mierzą się z ich konsekwencjami, doświadczają emocji towarzyszących niepowodzeniu w grze i uczą się nad nimi panować. Gry są niezastąpionym narzędziem w rozwijaniu elastyczności poznawczej – kompetencji coraz częściej decydującej o sukcesie osobistym i edukacyjnym, a w przyszłości zawodowym, graczy.

Zachęcam do wykorzystania Jengi w procesie utrwalania i powtarzania materiału. Grajcie, bawcie się i uczcie! Dostosowujcie zasady gry do własnych potrzeb. Jeśli wymyślicie inne zasady gry i/lub inne wykorzystanie edukacyjne Jengi opiszcie swój pomysł i wyślijcie go na adres Wasze propozycje zamieścimy w zakładce "Dydaktyczne inspiracje".

Opracowała: Grażyna Skirmuntt

[1] Według innych źródeł jengę wymyślili japońscy parkieciarze, którzy urozmaicali sobie czas ustawiając płytki parkietu w wieżę. https://jengacompl.wordpress.com/2016/12/05/jenga-skad-sie-wziela/ [dostęp 02.04.2020r.]

[2] https://jengacompl.wordpress.com/2016/12/05/jenga-skad-sie-wziela/ [dostęp 02.04.2020r.]