Apteczka Pierwszej Pomocy Emocjonalnej - o projekcie

Celem programu APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY EMOCJONALNEJ jest rozwijanie u dzieci podstawowych umiejętności społecznych i emocjonalnych oraz przygotowanie do samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach trudnych. W szczególności chodzi o wzmocnienie ich odporności na stres oraz kształtowanie optymistycznego nastawienia do życia.

Autorki programu - Sylwia Wierzchowska oraz Elżbieta Nerwińska, podążając za założeniami psychologii pozytywnej, sformułowanymi przez amerykańskiego psychologa Martina E. P. Seligmana, przyjęły, że "optymizmu można się nauczyć". Inspiracją do powstania APTECZKI było dodatkowo 10 Wskazówek pomocnych dla zachowania zdrowia psychicznego oraz projekt Apteczka pierwszej pomocy emocjonalnej dla dzieci, zaprezentowane przez Sigrun Danielsdottir z Islandii, w trakcie Międzynarodowych Warsztatów dla koordynatorów programu Przyjaciele Zippiego (Oxford 2012). W programie wykorzystana została również koncepcja Uważności (Mindfulness) oraz opracowana w oparciu o nią przez Jona Kabat-Zinna niezwykle efektywna metoda redukcji stresu (Mindfullness-Based Stress Reduction).

W oparciu o powyższe koncepcje, program oferuje działania mające na celu rozwijanie i wzmacnianie u dzieci następujących kompetencji:

• rozpoznawania i zmiany przekonań ograniczających skuteczność działań (trening optymistycznego myślenia);
• rozpoznawania i nazywania uczuć;
• uważnego słuchania;
• współpracy i budowania dobrych relacji z innymi ze szczególnym uwzględnieniem takich elementów jak szczerość, życzliwość, wdzięczność;
• kreatywności;
• wytrwałości;
• troski o zdrowie;
• odważnego budowania pozytywnej wizji przyszłości, marzeń.

Program składa się z 10 części tematycznych.

Część 1. APTECZKA SKARBÓW - jak leczyć rany serca?

Zapoznanie dzieci z programem, wspólne ustalenie zasad pracy grupowej w oparciu o wartości, które chcemy wzmacniać w grupie, poznanie sposobu uważnego oddychania oraz słuchania, przygotowanie własnej Apteczki skarbów. Apteczka skarbów to pudełko, które dzieci samodzielnie wykonują, ozdabiają i do którego stopniowo wkładają rozmaite rzeczy, jakie mogą być pomocne, by złagodzić stres, ból, przykrości czy zranienia emocjonalne oraz wzmocnić i utrwalić to, co w nas i w naszym życiu jest szczególnie cenne.

Część 2. OPTYMIZM – myśl pozytywnie, wtedy jest łatwiej!

Poznanie optymistycznego stylu wyjaśniania zdarzeń, czyli związku pomiędzy naszym samopoczuciem i zachowaniem a tym, jak interpretujemy to, co nas spotyka. Optymizm jest szczególnie ważny w kształtowaniu samooceny dzieci, która przekłada się na:

1. samoakceptację,
2. adekwatne poczucie własnej wartości,
3. realną ocenę zachowań własnych oraz innych osób,
4. poczucie sprawstwa.

Według badań Seligmana optymizm ma wpływ na takie aspekty funkcjonowania człowieka, jak: stan zdrowia, radzenie sobie ze stresem, relacje z innymi, inteligencję emocjonalną i kreatywne myślenie.

Część 3. PRZYJAŹŃ - okazuj akceptację i przyjaźń!

Jednym z najistotniejszych czynników mających wpływ na samoocenę i poczucie własnej wartości jest jakość naszych relacji z innymi. W tej części tworzymy warunki pozwalające dzieciom na doświadczanie pozytywnych uczuć, jakie mogą towarzyszyć współpracy i przynależności do grupy. Okazując przyjaźń i akceptację, wzmacniamy i siebie i innych. W trakcie ćwiczeń sprawdzamy, jak przekonania i styl wyjaśniania zdarzeń mogą wpływać na budowanie dobrych relacji z innymi.

Część 4. KREATYWNOŚĆ – ucz się całe życie, odkrywaj i wzmacniaj swoje talenty!

Ciekawość i kreatywność są warunkami uczenia się, dlatego te cechy będą rozwijane w kolejnej części programu. Znalezienie przyjemności w poznawaniu świata i uczeniu się, pozwala rozwijać pasje i talenty, to z kolei sprzyja budowaniu poczucia własnej wartości. Samoocena nie powinna zależeć tylko od ocen szkolnych czy wyników w nauce. Realizując ten program, budujemy samoocenę uczniów w oparciu o inne źródła informacji o nich samych. Pytamy dzieci o to, co je ciekawi i zadziwia. Pokazujemy, jak ważne jest poznanie siebie i refleksja nad tym, co każdemu z nich pomaga, a co przeszkadza w nauce, jakie są ich mocne strony, pasje i zainteresowania.

Część 5. WYTRWAŁOŚĆ – nie poddawaj się, sukces w życiu to bieg na długi dystans!

Najistotniejszymi kompetencjami, potrzebnymi do odnoszenia sukcesów w szkole i w życiu, są odwaga i wytrwałość w dążeniu do celu. Cechy te można rozwijać, wspierając dziecko w podejmowaniu wyzwań i realizowaniu trudnych zadań do końca. Poziom trudności powinien być tak dobrany, żeby dziecko było w stanie wykonać zadanie i jednocześnie, żeby musiało podjąć pewien wysiłek.

Część 6. ZDROWIE FIZYCZNE – dbaj o zdrowie i ćwicz codziennie – to poprawia samopoczucie!

Zdrowie psychiczne, fizyczne i emocjonalne są ze sobą powiązane i budują nasz dobrostan. Żeby zachować dobrą kondycję i dobrze czuć się wśród innych, trzeba dbać o zdrowie. Oznacza to budowanie pozytywnego nastawienia do aktywności fizycznej, ruchu na świeżym powietrzu i zdrowego odżywiania.

Część 7. SZCZEROŚĆ – nie komplikuj niepotrzebnie swojego życia!

Szczerość może być w życiu człowieka instrumentem pozwalającym wyrazić swoje uczucia i pragnienia. Szczerość i prawda to terminy bliskoznaczne, spojone ze sobą i wynikające jeden z drugiego. Jednak często bywa tak, że szczerość nie zasadza się na prawdzie, tylko na tym, co my subiektywnie za tę prawdę uważamy. To, co pomaga kształtować dobre relacje z innymi to uważność mówienia i odpowiedzialność za wypowiadane słowa.

Część 8. ŻYCZLIWOŚĆ – próbuj zrozumieć i wspierać innych!

Według naukowców z Uniwersytetu Cornella pomaganie innym zwiększa energię, podnosi samoocenę i daje poczucie panowania nad własnym życiem. Gdy komuś pomagamy, stajemy się bardziej świadomi swoich mocnych stron i talentów. Dzięki temu zaczynamy lepiej o sobie myśleć. Życzliwość rodzi życzliwość, a ludzie przekazują ją dalej.

Część 9. WDZIĘCZNOŚĆ – okazuj wdzięczność za wszystko, co cię spotyka!

Badania potwierdzają wysoką korelację pomiędzy okazywaniem wdzięczności a poczuciem szczęścia i poziomem jakości życia. Psychologowie odkryli, że wyrażanie wdzięczności i uznania dla innych jest jednym z najlepszych sposobów na zwiększenie własnego poczucia szczęścia. Skupianie się na tym, co idzie dobrze, poprawia stan ciała, ducha i umysłu. Wdzięczność pomaga nam również w odzyskiwaniu równowagi psychicznej po trudnych przeżyciach oraz przeżywaniu stresu w obliczu problemów.

Część 10. MARZENIA – ustanawiaj cele dla siebie i podążaj za marzeniami!

Marzenia pozwalają przekraczać istniejące lub wyimaginowane ograniczenia. W wyobraźni możemy zdobywać najtrudniejsze szczyty, osiągać najbardziej pożądane cele. W ten sposób rozwijamy poczucie optymizmu, wiarę w siebie i pozytywne podejście do tego, co nas w życiu spotyka. Wyposażenie dzieci w umiejętność radzenia sobie z problemami i aktywnego poszukiwania sposobów przezwyciężania trudności poprzez zmianę negatywnych przekonań da im wiarę w swoje możliwości, warunkując satysfakcjonujące i szczęśliwe życie.

Zasady prowadzenia zajęć

Program składa się z 10 części tematycznych. Każda z nich obejmuje 3 spotkania po 45 minut, prowadzone zazwyczaj raz w tygodniu. Zakłada się, że optymalne rezultaty przyniesie zrealizowanie wszystkich spotkań w trakcie jednego roku szkolnego. Program został tak zbudowany, że dwa pierwsze spotkania w każdej części są najistotniejsze dla danego tematu, a trzecie spotkanie ma charakter rozszerzający. W przypadku, gdy z powodu ograniczeń czasowych nie można przeprowadzić programu w całości, trzecie spotkania mogą być realizowane w kolejnym roku szkolnym jako swoista kontynuacja programu APTECZKA.

Zajęcia z dziećmi mogą być prowadzone w ramach godzin wychowawczych, psychoprofilaktycznych, dodatkowych zajęć dydaktycznych.

Program APTECZKA można potraktować jako projekt, który realizujemy z całą klasą lub placówką, przez cały rok szkolny – każdemu z 10 tematów poświęcając jeden miesiąc. Mogą to być również tematy przewodnie programu wychowawczego.

Zajęcia w programie APTECZKA mogą być realizowane w tej sali, w której odbywają się inne lekcje. Pamiętajmy jednak, że niektóre proponowane aktywności będą wymagały zapewnienia odpowiedniego miejsca (np. ćwiczenia uważności, ćwiczenia fizyczne). Dobrze byłoby, aby podczas słuchania opowiadań, rozmów i dyskusji, czy wykonywania zadań, nie wymagających aktywności fizycznej, dzieci mogły siedzieć w kręgu i zajmowały w miarę wygodną pozycję.

Najważniejszym zadaniem nauczyciela prowadzącego spotkania w programie APTECZKA jest zapewnienie bezpiecznej, przyjaznej, nieoceniającej atmosfery, aby dzieci mogły się angażować i wypowiadać bez obaw o ocenę, krytykę, czy wyśmianie przez rówieśników.

Warunki realizacji programu

Przed przystąpieniem do realizacji programu nauczyciele uczestniczą w szkoleniu (15 godz. dydaktycznych.), prowadzonym przez certyfikowanych trenerów programu APTECZKA. Celem szkolenia dla realizatorów jest zapoznanie z programem i najważniejszymi informacjami dotyczącymi realizacji zajęć z dziećmi. Szkolenie ma formę warsztatów, w trakcie których nauczyciele wykonują ćwiczenia i zadania, które pomagają zrozumieć podstawowe założenia psychologii pozytywnej i jej zastosowanie w programie.

Uczestnictwo w szkoleniu jest płatne i zawiera koszt pakietu materiałów edukacyjnych do prowadzenia zajęć z uczniami, przygotowanych przez Centrum Pozytywnej Edukacji.