Autoprezentacja, czyli jak spostrzegają Cię inni

Zanim zapoznasz się z poniższym artykułem, mam dla ciebie pewne zadanie:
spróbuj sporządzić własną wizytówkę. Umieść na niej ważne informacje o tobie samym oraz takie, które pozwolą ci wyróżnić się od innych osób. Będzie to pierwszym etapem tworzenia twojej autoprezentacji. Kiedy skończysz, zastanów się, dlaczego stworzyłeś/aś swoją wizytówkę w ten właśnie sposób.

Czy zrobienie wizytówki sprawiło ci jakąś trudność? np. co w niej zamieścić, czy powinna być zwyczajna, czy też wyróżniająca się i inną od wszystkich?

AUTOPREZENTACJA – jest to proces kontrolowania sposobu, w jaki widzą nas inni. Stanowi nieunikniony aspekt codziennych kontaktów zawodowych i prywatnych. Sukces życiowy człowieka w ogromnym stopniu zależy bowiem od tego, jak postrzegają i oceniają go inni. Dlatego też często staramy się kontrolować wrażenie wywierane przez siebie i kierować nim.

Aby przekonać pracodawcę o własnych możliwościach nie wystarczy w chwili obecnej przedstawić aktów zawodowych. Trzeba także umiejętnie rozproszyć obawy pracodawcy wynikające z jego złych doświadczeń z przeszłości lub stereotypowego wyobrażenia o pracownikach określonej płci, wieku itd. Pamiętać przy tym należy, że zanim zaczniemy prezentować się innym najpierw musimy poznać siebie.

Autoprezentację (w tym także zawodową) można określić również jako proces kontrolowania przez jednostkę sposobu, w jaki jest postrzegana przez otoczenie. Jednakże, aby człowiek mógł odpowiednio się zaprezentować, musi wiedzieć jak widzą go inni – jest to pierwszy krok do przygotowania właściwego wizerunku własnej osoby.

Jedną z technik autoprezentacji zaliczającej się do komunikacji werbalnej jest opisywanie siebie.

Zastanów się więc:

Jak opisałbyś siebie samego?

Jak, według ciebie, jesteś opisywany przez innych?

Zwróć uwagę, czy nastąpiły rozbieżności między opisem siebie samego przez ciebie i "innych ludzi" (w twoim ujęciu). Czy pojawiły się jakieś zaskakujące rzeczy, nad którymi trzeba by było popracować?

W JAKI SPOSÓB DOKONUJEMY AUTOPREZENTACJI?

Pierwszym sposobem jest komunikacja werbalna, czyli słowny opis swojej osoby, w taki sposób, aby wywrzeć na innych pożądane wrażenie czy wykreować określony wizerunek.

Z opisywaniem samego siebie stykamy się zarówno na rozmowie kwalifikacyjnej, jak również pisząc podanie o przyjęcie do pracy lub życiorys.

W przypadku autoprezentacji sami decydujemy, które fakty z naszego życia pragniemy ujawnić, a treść naszej wypowiedzi zależy w dużym stopniu od tego, jakie wrażenie pragniemy wywrzeć na słuchaczu. Jeżeli na rozmowie zostaniemy spytani o pełne umiejętności czy doświadczenia, których nie posiadamy – przyznajemy się do tego, ale od razu rekompensując wypowiedź inną, posiadana przez nas umiejętnością podobną do wymaganej np. Czy zna pan/pani j. niemiecki? Nie, ale doskonale znam j. angielski lub – nie, ale dobra znajomość innych języków ułatwi mi nauczenie się nowego.

Na rozmowie kwalifikacyjnej możemy spotkać się z wieloma zaskakującymi nas pytaniami, w odpowiedziach których ukryte są nasze postawy – sugerujących, że dana osoba posiada takie a nie inne cechy czy też przynależy do określonej grupy ludzi głoszących określone poglądy. W tej sytuacji nie sterujemy informacją o własnej osobie, ale o ludziach i rzeczach, z którymi jesteśmy powiązani.

Istnieją znane powszechnie humorystyczne zasady, w których m.in. czytamy:

1. SZEF MA RACJĘ
2. SZEF MA ZAWSZE RACJĘ
3. NAWET JEŚLI SZEF NIE MA RACJI, OBOWIĄZUJE PKT. 1 i 2

Co o tym sądzisz? Czy zawsze korzystniej jest przyznać szefowi rację?

Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem konformizmu, ulegania – często staramy się komunikować innym, że podzielamy ich postawy lub poglądy obawiając się odrzucenia lub negatywnej oceny. Ale czasami warto zaznaczyć, iż posiada się odmienne zdanie, gdyż może to świadczyć o naszej asertywności i zdolności do obrony własnych poglądów.

Drugim sposobem prezentacji jest komunikacja niewerbalna, w skład której wchodzą następujące formy:

1. Forma pozajęzykowa / paralingwistyczna
   • wiąże się z wszystkimi aspektami wymowy (artykulacji): modulacja, intonacja, zawieszenie głosu, tonacja, tempo mówienia, barwa głosu
2. Proksemiczna
   • przekazanie wiadomości za pomocą aranżacji przestrzeni. Jej wymiarami są: dystans przestrzenny między nadawcą a odbiorcą, związana z nim postawa ciała, usadowienie
3. Kinezyjna
   • informacje wysyłane przez gesty, wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, zmianę postawy, dotyk

Te właśnie informacje wchodzą w skład szeroko rozumianej mowy ciała.

Ponieważ w ciągu wielu lat nauczyliśmy się doskonale manipulować tym, co mówimy, jak przekazać daną informację w sposób korzystny dla nas, osoby oceniające nas, a w tym pracodawcy – zaczęli zwracać uwagę na naszą mowę ciała. Uważa się bowiem, że informacje przekazywane przez różne sygnały ciała, szczególnie gdy dotyczą stanów emocjonalnych oraz postaw wobec innych, są w pewien sposób bardziej obiektywne i prawdziwe.

Wyraz twarzy - odzwierciedla wszelkie zmiany zachodzące podczas rozmowy, pozwala rozpoznać czy słowa są zrozumiałe, czy słuchacz się z nimi zgadza, jakiego rodzaju reakcje emocjonalne w nim zachodzą.

Zalecenie – staraj się zwrócić do rozmówcy całą twarzą. Jeśli twój rozmówca zmieni położenie, podążaj za nim.

Zalecenie – ruchy głowy tzn. kiwanie głową, potakiwanie mogą stanowić zachętę dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi. Dzięki temu masz szansę na uzyskanie dalszych ważnych dla ciebie informacji.

Spojrzenie - odzwierciedla emocje, bliskość, chęć nawiązania kontaktu. Odgrywa szczególną rolę w okazaniu rozmówcy, że go słuchamy

Zalecenie – utrzymuj cały czas z rozmówcą kontakt wzrokowy. Nie unikaj wzroku rozmówcy, ale też nie wpatruj się uporczywie w oczy drugiej osoby, gdyż może to ją krępować.

Uśmiech - uśmiechaj się życzliwie. Sygnalizuj pracodawcy uśmiechem, gdy mówi o sprawach dla ciebie ważnych i ciekawych.

Gesty - wykonywane dłońmi plasują się tuż za wyrazem twarzy, jeśli chodzi o ich znaczenie wśród zachowań pozawerbalnych. Służą do podkreślenia komunikatów słownych, a w określonych sytuacjach, w których używanie słów jest utrudnione, mogą je nawet zastępować. Są również wskaźnikiem pewnych stanów emocjonalnych.

Postawa

• sposób siedzenia, pozostawanie w pozycji stojącej oraz sposób chodzenia mogą stanowić wyraz stanu emocjonalnego oraz wskazywać na postawę i uczucia wobec siebie samego i innych osób

Zalecenie – nie krzyżuj rąk i nóg, nie zaciskaj dłoni np. na długopisie, nie kul się, nie rób pozycją ciała bariery między tobą a pracodawcą. Pochyl się lekko do przodu, w stronę rozmówcy. To sygnalizuje, że utrzymujesz kontakt, że mówi on rzeczy interesujące. Twoje odchylenie do tyłu może być odebrane jako dezaprobata. Sztywna postawa może sprawiać wrażenie napięcia, niepewności, przeżywanego stresu.

Wygląd zewnętrzny

• obejmuje ubiór, higienę itp. Wprowadza ważne elementy do komunikacji.

Ubiór – przekazuje wiadomość o tym, jak postrzegamy samych siebie. Ubranie stanowi wizytówkę każdego z nas i w dużym stopniu wpływa na to, jak jesteśmy odbierani przez otoczenie.

Zupełnie inaczej będzie postrzegany mężczyzna ubrany w garnitur niż ten sam odziany w podarte dżinsy. Podobnie kobieta ubrana w garsonkę w porównaniu ze strojem – powiedzmy znacznie swobodniejszym czy wręcz wyzywającym.

Ponadto ubiór wywiera wpływ nie tylko na obserwatora, ale także na właściciela – "dobrze wyglądam – dobrze się czuję".

Istnieją również inne, dodatkowe zachowania niewerbalne, które należy kreować, jak na przykład:

• minimalizować częstości dotykania twarzy – jest oznaką nieszczerości, zdenerwowania
• nie zasłaniać ust dłonią podczas mówienia – poza oznaką kłamstwa, utrudnia zrozumienie przez partnera tego, co mówimy
• lekko przechylić głowę na bok podczas słuchania – zachęca do kontynuowania wypowiedzi
• dotyk – mieć zdecydowany, krótki uścisk dłoni

Natomiast zachowania, których należy unikać to:

• nie podtrzymywanie kontaktu wzrokowego
• obojętny wyraz twarzy
• ironiczny uśmiech
• zamknięta pozycja ciała – skrzyżowanie rąk, nóg, ściskanie przedmiotu
• wiercenie się na krześle
• zasłanianie ust, często maskowane udawanym kaszlem lub stosowane do ukrycia ziewnięcia (łączy się to z mówieniem nieprawdy, podobnie jak dotykanie nosa. Sugeruje się, że jeśli osoba mówiąca dotyka ust, oznacza to, że kłamie)
• pocieranie oczu, uszu, (często postrzegane jako oznaki fałszu lub niepewności, bądź po prostu nie pokoju)
• drapanie się w kark
• poprawianie kołnierzyka
• dotykanie podbródka, policzków – (najczęściej łączy się z myśleniem – oceną tego, co zostało powiedziane lub z podejmowaniem decyzji, czasem też z nudą – pełne podparcie brody).
• założone ręce, trzymanie torebek, teczek – (sprawia wrażenie bariery między sobą a rozmówcą; postawa defensywna, obronna lub oznaka zdenerwowania.)

Na koniec zastanów się, jak zachowujesz się w stosunku do ludzi, którzy robią na tobie "dobre" wrażenie, a jak traktujesz tych, których wizerunek ci się nie podoba. Czy odnosisz się do nich zupełnie tak samo? Czy mówisz o nich tak samo? Czy gdybyś był ich szefem, traktowałbyś ich jednakowo? Czy w równym stopniu chciałbyś się z nimi zaprzyjaźnić? Przypuszczam, że nie. A zatem jeśli ktoś robi dobre wrażenie, poprawia jakość swych codziennych interakcji. Ludzie są po prostu bardziej przyjemni, tolerancyjni w stosunku do tych, o których mają dobre zdanie. Ale rola prezentowanego wizerunku nie kończy się na tym. To, jak jesteśmy odbierani, wpływa na nasze życie również na dłuższą metę. Osoby, które sprawiają niekorzystne wrażenie, nie maja zbyt wielu przyjaciół. Nikt ich nie zaprasza na spotkania towarzyskie ani nie przyjmuje ich zaproszeń. Ludziom tym o wiele trudniej zdobyć upragnioną pracę. Biorąc pod uwagę konsekwencje społeczne, jak również powiązane z nimi konsekwencje materialne, czyż można się dziwić, że każdy troszczy się o wywieranie wrażenia?

Pierwsze wrażenie jest bardzo ważne. Badania dowodzą, że jeśli w ciągu pierwszych pięciu minut rozmowy kwalifikacyjnej osoba starająca się o pracę zrobi na rozmówcy niekorzystne wrażenie, w 90% przypadków nie zostaje zatrudniona. Jeżeli to pierwsze wrażenie jest pozytywne, w 75% wypadków kandydat otrzymuje pracę. Nie można wywrzeć dobrego pierwszego wrażenia po raz drugi.

Bibliografia:

Gronbeck B. i in.(2001) Zasady komunikacji werbalnej, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań

Furnham A. (1999) Body language, Petit, Warszawa

opracowanie: Iwona Ekkert