Co kryje Teoria Hollanda?

Każda z osób, zajmująca się problematyką poradnictwa zawodowego, spotkała się choć raz z pojęciem "Teorii Hollanda". Jakie założenia w skrócie przedstawia?

Teoria Hollanda jest jedną z teorii dotyczących rozwoju zawodowego, w której preferencje zawodowe są kształtowane w relacji do środowisk zawodowych. Wśród preferencji personalnych wyróżnia:

• typ realistyczny, badawczy, artystyczny, społeczny, przedsiębiorczy i konwencjonalny.

Każdemu typowi osobowości odpowiada określony typ orientacji personalnej oraz określone środowisko zawodowe. Na podstawie swoich zainteresowań i preferencji zawodowych, jednostki wybierają określone środowiska zawodowe.

Typ realistyczny reprezentowany jest przez osoby, które lubią pracować z narzędziami i maszynami. Typ ten zwany motorycznym, preferuje czynności, które podkreślają jego siłę fizyczną, koordynację ruchową, zręczność. Dąży do rozwiązywania konkretnych zadań. Osoby typu realistycznego posiadają zdolności manualne i związane z mechaniką.

Typ badawczy (intelektualny) lubi skupiać się w swojej pracy na zadaniach o charakterze abstrakcyjnym i rozwijaniu teorii. Dąży do zrozumienia otaczającego go świata i poszukuje prawdy. Preferuje abstrakcję a nie konkretność. Osoby typu badawczego posiadają zdolności matematyczne i naukowe.

Typ artystyczny lubi zachowania kreatywne umożliwiające wyrażanie samego siebie. Cechuje go emocjonalny niepokój. Lubi rozwijać pomysły i koncepcje. Posiada zdolności artystyczne takie jak np. pisanie, malowanie, szkicowanie, aktorstwo, taniec, muzyka itp.

Osoby typu społecznego chcą pomagać ludziom, przejawiają emocjonalny stosunek do problemów ludzi, pragną informować i uczyć innych. Posiadają zdolności społeczne.

Osoby typu przedsiębiorczego lubią pracę z ludźmi ukierunkowaną na uzyskiwanie korzyści materialnych. Skupiają się na motywowaniu innych do działania, wpływaniu na nich i kierowaniu. Nabywają one umiejętności z zakresu zarządzania, stosunków międzyludzkich oraz perswazji.

Osoby typu konwencjonalnego (konformistycznego) preferują pracę z danymi, ich porządkowaniem i strukturą. Kierują się poglądami i wskazówkami innych przyjmując podrzędne role. Osoby te nie lubią pracować w środowisku, które nie charakteryzują się jasną strukturą. Nabywają one zdolności biurowych, liczbowych oraz związanych z systemami spotykanymi w biznesie.

Analogicznie, do opracowanych przez siebie sześciu typów osobowości Holland wyróżnia sześć typów środowisk pracy: realistyczne, badawcze, społeczne, konwencjonalne, przedsiębiorcze i artystyczne. Każde środowisko przyciąga konkretne typy osobowości, np. realistyczny typ osobowości jest dominujący w realistycznym środowisku pracy (czyli większość pracowników należy do kategorii realistycznej, a reszta ma osobowość będącą mieszanką pozostałych typów).

Przedstawiony model teoretyczny Hollanda^[1] znajduje przełożenie w postaci konkretnych narzędzi badawczych: Zeszytu do Samobadania (ZdS) i Kwestionariusza Preferencji Zawodowych (KPZ). Zeszyt do Samobadania umożliwia jednostce samodzielnie przeprowadzać badania, samodzielnie obliczać wyniki i dokonywać ich interpretacji. Osoba badana określa swój profil (kod sumaryczny) w celu ustalenia podobieństwa osobowości do wymienionych sześciu typów. W oparciu o kod sumaryczny klient sam wyszukuje ze specjalnego "Przewodnika po zawodach" ^[2] te zawody, które odpowiadają jego kodowi uzyskanemu w badaniach ZdS-em.

Kwestionariusz Preferencji Zawodowych (KPZ) jest inwentarzem osobowości i zainteresowań, ocenia szeroki zakres informacji na temat jednostki na podstawie dokonywanego przez nią wyboru zawodów, które lubi i tych których nie lubi. Dane na temat zawodów lubianych i nielubianych udzielane przez osobę badaną są źródłem bogatych informacji odnośnie cech osobistych klienta, umożliwiają bowiem ustalenie kodu sumarycznego KPZ, zainteresowań, jakości relacji międzyludzkich, systemu wartości, postrzegania samego siebie, radzenia sobie w sytuacjach trudnych oraz modeli, z którymi jednostka się identyfikuje.

Narzędzia Hollanda (ZdS i KPZ) są obecnie stosowane w poradnictwie zawodowym w wielu krajach: przede wszystkim w USA oraz Australii, Kanadzie, Chinach, Japonii, Holandii, Nowej Zelandii, Szwajcarii, Izraelu, Nigerii, Guanie, Arabii Saudyjskiej, Grecji, Wietnamie, krajach Ameryki Południowej, Portugalii i Słowenii.

Warto podkreślić także, że począwszy od 1999 roku narzędzia te są w polskiej adaptacji stosowane przez doradców zawodowych placówek Ministerstwa Edukacji Narodowej i doradców zawodowych Systemu Urzędów Pracy.

Bibliografia:

W. Trzeciak, E. Drogosz-Zabłocka (red), Model zintegrowanego poradnictwa zawodowego w Polsce, W-wa. 1999

^[1] Opracowany na podstawie tłumaczenia ekspertów amerykańskich R. Lamba, P. Hursta i dr R. Kennedego: "Interpretacja... op. cit.".
^[2] Zbiór zawodów z przypisanymi typami Hollanda.